“Билгүүний зүрхэн” болон “Бодь сэтгэлийн тайлбар” номыг айлдав

2015 оны 4 дүгээр сарын 12

Япон, Токио, 2015 оны 4 дүгээр сарын 12 – Ням гаригийн нар ээсэн энэ өглөө Дээрхийн Гэгээнтэн Далай Ламыг буудлаасаа Шёва Жёши эмэгтэйчүүдийн их сургуулийг чиглэн машинаар явахад гудамж талбайд хөл хөдөлгөөн харьцангуй бага байлаа. Ном айлдах Мемориал Холлын гадаа түүнийг ирмэгц хүлээж байсан хүмүүс бөхийн мэндчилж, баярлан угтав.

2100 хүн цугларсан танхимын индэрт Дээрхийн Гэгээнтэн яг 9:30-д суудлаа эзэллээ. Номын дуу сонсохоор ирсэн хүмүүсийн дунд 370 солонгос, 120 монгол, ихэнх нь Тайванаас, цөөн хэд нь их газраас ирсэн 1000 орчим хятад хүн байв.

“Нэгэнт та бүхний ихэнх нь “Билгүүний зүрхэн” судрыг уншдаг учраас тус тусын хэл дээр уншицгаая. Өнөөдөр Солонгосын лам нар болон Хятадын сүсэгтнүүд, харин маргааш Японы лам хуврагууд унших болно” хэмээн Дээрхийн Гэгээнтэн арга хэмжээний эхэнд айлдлаа.

Солонгосын лам нарын уншлагын дараа 1000 хүн нэгэн дуугаар тарнийг хятад хэлээр уншив. Ном айлдахын өмнө билиг барамидын ‘Илт онохуйн чимэг’ номын эхний шүлгийг унших дуртайгаа Далай Лам өгүүлэв. Дараа нь тэрээр үргэлжлүүлэн Бурхан Багшийг магтан дуулж, шүтэн барилдахуйн онолыг тайлбарласан Нагаржуна гэгээний ‘Билгүүний үндэс’ судрын аврал одуулах хэсгээс уншив.

“Өнөөдөр эхэлж байгаа хоёр өдрийн номонд япон, солонгос, монгол, тайван, хятад хүмүүс хүрэлцэн ирснийг харахад таатай байна. Билиг барамидын сургаалыг бүх бурхадын эх хэмээн олонтаа нэрлэсэн байдаг тул Шёва Жёши эмэгтэйчүүдийн их сургууль нь Билиг Барамидыг заахад тохиромжтой газар хэмээн би бодож байна. Түүнээс гадна бидний энэхүү арга хэмжээг интернэтээр дамжуулан Японы 39 кино театрт түгээж байгаа хэмээн надад хэлсэн. Тэдгээр газарт хүрэлцэн ирсэн хүмүүс бидний номын арга хэмжээнд тавтай морилно уу.”

Тэрээр билиг ухааны утгыг оновчтой илэрхийлсэн ‘Билгүүний зүрхэн’ болон ‘Бодь сэтгэлийн тайлбар’ номыг товч тайлбарлана гэдгээ Дээрхийн Гэгээнтэн хэлэв. Бодь сэтгэлтэй уялдсан хоосон чанарын тухай мэдлэг нь мунхагийн харанхуйг дарах ерөндөг болдог хэмээн онцлон тэмдэглэлээ. Мөн Камалашила гэгээний ‘Бясалгалын зэргэмж’ бүтээл нь төвлөрөл хийгээд гүн номлол, зам мөрийн тухай бүрэн тусгасан байдаг учир уг зохиолын дунд ботийг тайлбарлах нь чухал байна гэв.

Уламжлал ёсоор тэрээр буддизмын тухай өгүүлэхдээ

“21 дүгээр зуунд дэлхий дээр амьдарч байгаа 7 тэрбум хүн бүгд аз жаргалыг хүсч, зовлон шаналлыг үл хүсдэг. Энэ бол бидний шашин шүтэх, эс шүтэхээс хамаарахгүй. Өөрсдийн амин хувиа хичээсэн бодол, юмсыг явцуу хүрээнд, өнгөцхөн хардаг хандлагаас маань болж бидэнд олон асуудал тулгарч байгаа бөгөөд энэ бүхний эцэст урам хугарах явдал л бидэнд нэмэгдэж байна.”

Өнөөдөр дэлхий дахинаар боловсролд ихээхэн ач холбогдол өгч байгаа ч, материаллаг зорилтыг тавьж, оюутан сурагчдыг материаллаг нийгэмд матераиллаг арга замаар амьдрахад бэлтгэж байна. Аз жаргалтай амьдралд оюун санааны хувь нэмрийг нийгэм тэр чигээрээ үл тоож байна. Бид дотоод сэтгэлдээ амгалан бус учраас уур хилэн, цөхрөл гутралд амархан автагдаж байгаа билээ. Хүн дотоод үнэт зүйлсдээ тулгуурлах хэрэгтэй. Дэлхий дээр байгаа бүх шашин хайр, нигүүлсэл, ахан дүүсийн холбоог бэхжүүлэхэд ач холбогдол өгдөг бөгөөд тэрхүү зорилгодоо хүрэх гүн ухааны өөр өөр арга замтай.

Шашнуудыг бүтээгч бурханд итгэдэг ба учир шалтгааны ухаанд итгэдэг хэмээн мөн хувааж болно. Бүтээгчид үл итгэх шашнуудын дотор буддизм ганцаараа бие даасан, мөн чанартаа оршдог бие хийгээд сэтгэлээс ангид “Би” үгүй гэж баталдаг. Буддизмд пали хэлний ба санскрит хэлний уламжлал байдаг хэмээн нэмж хэлэв. Аль аль уламжлал нь ёс зүй, төвлөрөл, билиг ухаан гэсэн гурван дадлыг сургадаг ч билиг ухааны онолоор ялгардаг тухай мөн айлдав.

‘Самдхинирмокана’ сударт Дээдийн номын гурван хүрдний талаар тайлбарлан бичсэн байдаг. Эхний хүрдийн үед номлосон сургааль пали хэлээр уламжлагдан үлдсэн бол хоёр дахь ба гурав дахь хүрдний сургааль ном санскрит хэлнээ хадгалагдан үлджээ. Эхний хүрдний үед Бурхан Багш өөрийн сургаалийн үндэс болох зовлон, зовлонгийн шалтгаан, зовлонгийн төгсгөл, зам мөрийн тухай Хутагтын Дөрвөн Үнэний сургаалиа айлдсан гэдгийг тайлбарлалаа. Мөн Дөрвөн Үнэн тус бүрийн 4, нийт 16 шинж чанарын талаар тодорхой тайлбарлав. Ялангуяа “Би” үгүйн ойлголт, мунхгийн харанхуйг арилгах хийгээд зовлонгоос ангижрах боломжийн талаарх асуудалд ихээхэн анхаарал хандуулжээ. Хутагтын Дөрвөн Үнэний 16 шинжийг ухаарч ойлгосноо амьдралд хэрэгжүүлбэл гэгээрлийн 37 хүчин зүйл үйлчилж эхэлнэ.

“Билгүүний зүрхэн” судар нь Билиг барамид сургаалийн нэг хэсэг бөгөөд уг сургаалийн бүрэн эх нь 12 боть, 100000 мөрөөс бүтдэг тухай Дээрхийн Гэгээнтэн үдийн зоогоос буцаж ирээд тайлбарлалаа. Уг судрын хамгийн богино хэлбэр нь ‘а’ гэсэн нэг үеэс бүтдэг ажээ. “Билгүүний зүрхэн” судар ихэнх тохиолдолд 25 мөрөөс бүтдэг. “Билгүүний зүрхэн” судрын тодорхой утга нь бодит оршихуйн хоосон чанар ба энэ нь Хутагтын Гурав дахь Үнэн болох зовлонгоос ангижрах явдалтай холбоотой юм.

“Нагаржуна гэгээн сөрөг сэтгэлийг хоосон чанар ялан дийлэх үеийг зовлонгоос ангижрах гэнэ хэмээн тодорхойлсон. Нөгөө талаас сөрөг сэтгэл хоосон чанарт уусан алга болно гэсэн Куну Лама ринбучигийн тайлбарыг би илүүд үздэг. Бурхан Багш хоёр дахь хүрдний үед хоосон чанарыг, гурав дахь хүрдний үед сэтгэлийн гэгээлэг чанарын талаар номлосон.”

Бурхан Багш Хутагтын Дөрвөн Үнэний сургаалиа айлдахдаа, (зовлонгоос) ангижрах ба чөлөөлөгдөх гэсэн ойлголтыг хувь хүний “Би” үгүй хэмээх ойлголттой холбосон гэдгийг Дээрхийн Гэгээнтэн тодруулан тайлбарлав.

Түүнчлэн “Билгүүний зүрхэн” судрын Хятад орчуулганд байхгүй ч, санскрит эх хувь болон төвөд орчуулганд хүний “Би” үгүй гэсэн ойлголт дээр нэмэгдээд үзэгдэл хоосон тухай заасан үг байдаг. Юмс үзэгдэл мөн чанартаа хоосон гэсэн нь тэд огт оршдоггүй гэсэн утга биш юм. Сударт дурдагдсан ‘Хэлбэр нь хоосон’ гэсэн үг нь юмсын туйлын бодит шинжийг хэлж байгаа бол ‘хоосон нь хэлбэр’ гэж айлдсан нь шүтэлцэн оршихуйг хэлж байгаа билээ. Үүнийг дараагийн ‘Хоосон бол хэлбэрээс өөр юу ч биш, хэлбэр бол хоосноос өөр юу ч биш’ гэсэн мөр баталж байна.

“Чандракирти гэгээн ‘Төв үзэлд орохуй’ зохиолдоо айлдсанчлан хоосон чанарыг ойлгох ёстой гол шалтгаануудын нэг нь ‘Бүх алдаа, дутагдал, сөрөг сэтгэл нь “Би”-гийн талаарх ташаа ойлголтоос эхтэй. Энэ ташаа ойлголтын үндсэн дээр бид юмсын мөн чанарыг хэтрүүлэн үздэг бөгөөд үүнээс сөрөг сэтгэл үүсгэдэг билээ.”
Дээрхийн Гэгээнтний анд, Америкийн сэтгэл судлаач Аарон Бекийн хэлснээр нөхцөл байдлын 90% нь бидний оюун санааны тусгал байдаг байна.

Үзэгдлийн хоосон чанарыг ойлгохгүйгээр “Би” үгүй гэдгийг ойлгох боломжгүй хэмээн Нагаржуна гэгээний хэлсэн үгийг Далай Лам эш татлаа.

“Өнгөрсөн, одоо, ирээдүй цагийн бүх Бурхад Билиг Барамидаас хамаарч байсан, хамаарч байна, хамаарах болно. Ийнхүү тэд хэмжээлшгүй, төгс, бүрэн бодь сэтгэлт бурхад болсон, болж байна, болох болно.’

Дараа нь Дээрхийн Гэгээнтэн Нагаржуна гэгээний ‘Бодь сэтгэлийн тайлбар’ номыг товч танилцуулав.

Юмс үзэгдлийн үндэс болсон
Аниргүй агаад зэрэглээ лугаа
Үндэс үгүй агаад ертөнцийн хүлээсийг таслагч
Хоосон чанарын талаар тасралтгүй бясалга.


63 дугаар шүлгээс төв үзлийн онол эхлэх бөгөөд 68 дугаар шүлэгт үүний гол үзэл санаа нь тусгагдсан.

Харьцангуй бол хоосон гэж заадаг
Хоосон өөрөө харьцангуй
Бүтээгдсэн ба мөнх бус шиг
Нэг нь нөгөөгүйгээр үл үүснэ

72 дугаар шүлгээс эхлэн бодийн сэтгэлийг хэрхэн үүсгэж, төлөвшүүлэх тухай өгүүлэх ба хоосон чанарын ойлголт нь бодийн сэтгэлийг үүсгэх сэдэл болох тухай энд тайлбарласан байдаг. Дараа нь 76 - 85 дугаар шүлэгт өөрийгөө бусдын оронд тавих дадлыг хэрхэн хэвшүүлэх тухай өгүүлсэн байдаг байна.

“Өнөөдөр ингээд өндөрлөе. Сайхан амраарай. Маргааш дахин уулзацгаая” хэмээн Дээрхийн Гэгээнтэн хэлснээр энэ өдрийн арга хэмжээ дууслаа.