Жавхарлал Неругийн нэрэмжит их сургууль дээр Дээрхийн Гэгээнтэн Далай Лам лекц уншлаа

2014 оны 11 дүгээр сарын 20

Энэтхэг, Шинэ Дели. 2014 оны 11 дүгээр сарын 20 – Арравили толгодын хамгийн хойд хэсэгт орших Жавхарлал Неругийн нэрэмжит их сургуулийн кампус дээр Дээрхийн Гэгээнтнийг морилон ирэхэд их сургуулийн захирал, проф. Кастуриранган, дэд захирал, проф. С.К.Сопори болон захиргааны бусад ажилтан угтан авлаа. Лекц эхлэхийн өмнө тэрээр их сургуулийн удирдлагатай богино хугацаанд зөвлөлдөв.

Танхимд багтаах боломжгүй байсан учраас хүрэлцэн ирсэн 1200 хүнд зориулан зассан шамиана асрын зүг түүнийг урин заллаа. Инээмсэглэл дүүрэн хүмүүсийн зүг Дээрхийн Гэгээнтнийг гараа даллан мэндчилэхэд хурсан олон халуун алга ташилтаар хариу мэндчилэв.

Бандит Неругийн хөрөг зургийн өмнө зул өргөснөөр арга хэмжээ эхлэв. Неру агсны мэндэлсний 125 жилийн ой энэ онд тохиож байгааг дэд захирал, проф. С.К.Сопори тэмдэглэн хэллээ. Хоёр жилийн өмнө Жавхарлал Неругийн дурсгалд зориулсан 9 дэх удаагийн лекцийг ерөнхийлөгч асан А.П.Ж. Абдул Калам, 10 дахь удаагийн лекцийг өнгөрсөн жил ерөнхийлөгч Пранаб Мухержи уншсан бол энэ удаагийн 11 дэх удаагийн лекцийг унших урилгыг хүлээн авч зөвшөөрсөн Дээрхийн Гэгээнтэнд тэрээр талархаж буйгаа илэрхийлсэн байна. Лекцийн зорилго нь хүнлэг ёс, хүлээцтэй байдал, үнэний эрэл ба үзэл санааны талаар Неругийн баримталж байсан зарчимтай холбоотой мэдлэгийг түгээн дэлгэрүүлэх явдал ажээ.

Жавхарлал Неругийн нэрийг зүүсэн, 8000 гаруй оюутан, 540 багш ажилтан бухий уг их сургууль янз бүрийн үзэл бодлыг хүндэтгэж, яриа хэлэлцүүлэг өрнүүлэхийг эрхэм зорилго болгодог ажээ. Энх тайван хийгээд хүчирхийллийн бус Энэтхэгийн өнө эртний үнэт тогтолцоог их сургууль баримталдаг тухай захирал, проф. К.Кастуриранган нэмж хэллээ.

“Хүндэт ахан дүүс ээ, хүмүүний үндсэн түвшинд бид бүгд адил, та бүхэн ч өөр хоорондоо ахан дүүс гэдгийг би үргэлж цохон тэмдэглэдэг. Дэлхий дээрх 7 тэрбум хүн бие махбодийн хувьд, оюун ухааны хувьд, сэтгэл санааны хувьд бүгд ижил. Мэдээж хамрын хэмжээ, үсний өнгө зэргээрээ бид өөр хоорондоо бага сага ялгаатай ч, энэ бүхэн хоёрдугаар зэргийн ач холбогдолтой зүйлс. Бид бүгд нэг л янзын тархитай учраас яс үндэс, шашин шүтлэг, эсвэл арьс өнгөний ялгаа нь онц ач холбогдолтой биш юм.”

Хүн төрөлхтөн илүү төлөвших шаардлагатай хэмээн тэр хэлэв. Бидэнд нүүрлэж байгаа ихэнх хүндрэл нь бидний өөрсдийн буй болгосон, шашин шүтлэг, үндэстэн ястан гэсэн хоёрдугаар зэргийн ялгаан дээр суурилсан байдаг. Бусдаасаа ирээдүй нь хамаарч байдаг нийгмийн амьтад бол бид хэмээн тэр хэлэв.

“Тиймээс учраас би хүн бүрийг өөрийн ах дүү хэмээн нэрлэх дуртай.”

Энэ үйл явдлыг тохиолдуулан үг хэлэхийг урьсан урилгыг нэр төрийн хэрэг хэмээн үзэж хүлээн авснаа Дээрхийн Гэгээнтэн хэллээ. Жавхарлал Неру бол Азийн хэтийн төлвийг харж чадсан Энэтхэгийн агуу их удирдагч байсан. Энэтхэг хэдийгээр эртний үндэстэн боловч, Неру болон Махатма Гандигийн удирдлага дор 1947 онд тусгаар тогтнолоо олсон юм. Тэд ямагт нэг үзэл бодолтой байгаагүй ч, ардчилал, иргэний төр, ахимса дээр суурилсан үндэстэн болгож Энэтхэг орныг хамтдаа байгуулж чадсан билээ. Дээрхийн Гэгээнтэн,

“Би Нерутай анх 1954 онд Бээжинд уулзсан юм. Энэ бол Жоу Эньлайн зохион байгуулсан төрийн хүлээн авалт байсан бөгөөд энэ үеэр тэр Неруд бусад зочдыг танилцуулж байлаа. Тэр над руу дөхөж ирээд, ‘Энэ бол Далай Лам’ хэмээн хэлэхэд Неру зог тусан, хөдөлгөөнгүй, үг дуугүй болсон. Тэр мөчид Төвөдөд өрнөж байгаа бүхэнд санаа зовж байсан нь, Пателийн болгоомжлуулсан зүйлс түүний толгойд зурвасхийснийг би мэдэрсэн юм. Миний ард зогсож байсан Банчин ринбучиг түүнд танилцуулснаар Жоу Эньлай түүний бодлыг тасалсан байх” хэмээн өгүүлэв.

“Бидний дараагийн уулзалт 1956 онд Бодгаяад болсон Будда Жаяанти баярын үеэр тохиож билээ. Тэр цаг мөчид би Нерутай хэд хэдэн удаа уулзаж, түүнээс зөвөлгөө авахыг эрэлхийлж байв. 1957 оны эхэн гэхэд миний хэд хэдэн зөвлөгч нар намайг Төвөд рүүгээ буцахгүйгээр Энэтхэгт үлдэх ёстой гэсэн үзэл бодолтой болсон байв. Харин Неру намайг гэр лүүгээ буцаж очоод, 17 зүйлт гэрээний зүйл ангийг анхаарч, түүнийг байгуулах тал дээр анхаарах ёстой хэмээн хэлж байлаа. Би ч гэр лүүгээ буцан, түүний зөвөлгөөг хэрэгжүүлэхийг хичээсэн. Яатунгт очингуутаа би Хятадын албаны хүмүүст, бид урьд хийсэн алдаагаа засч залруулахад илүү анхаарах ёстой гэж хэлсэн юм.”

“Бүх оролдлого нуран унасны дараа би 1959 оны 4 дүгээр сард Энэтхэгийн хил дээр дахин ирээд, Энэтхэгийн Засгийн газар намайг хүлээн авна гэсэн зөвшөөрлийг аваагүй тохиолдолд би энэ оронд орох боломжтой эсэхэд эргэлзэж байлаа. 4 дүгээр сарын сүүлээр би Муссурид очиход Неру надтай уулзахаар хүрэлцэн ирсэн юм. Би болсон бүх нөхцөл байдлыг тайлбарлаж, тэр надад онцгой анхаарал хандуулсан.”

“Олон улсын хэлийн хувьд англи хэлийг дунд сургуулиуддаа зааж сургахыг тэрээр 1960 онд надад зөвлөсөн юм. Өөрийн соёл, зан заншлыг хадгалах арга зам нь хүүхэд, залуу үеэ боловсруулах явдал хэмээн тэр надад хэлдэг байв. Неру бол миний хувьд агуу дэмжигч, анд нөхөр маань байсан учраас энэхүү үйл явдалд оролцон үг хэлнэ гэдэг миний хувьд нэр төрийн хэрэг билээ.”

Дээрхийн Гэгээнтэн цааш нь өөртөө хүлээсэн гурван үүргээ танилцуулж, хүн болж төрсний хувьд хүн бүр хүн төрөлхтний сайн сайхны төлөө хариуцлага хүлээх ёстой гэж үздэг тухайгаа ярилаа. Бусдын төлөө санаа тавих нь дотоод хүч хийгээд гүн гүнзгий сэтгэл ханамжийг өгдөг хэмээн тэр хэлэв. Бид нийгмийн амьтад учраас бидэнд нөхөрлөл хэрэгтэй байдаг бөгөөд энэ нөхөрлөл чинээлэг байдал болон эрх мэдлээс бус, харин бусдын төлөө санаа зовж, тэдэнд энэрэнгүй хандсанаас буй болно.

Тэрээр айлдахдаа,

“Миний нүүр лүү харцгаа. Миний царай төрх сүүлийн 15-20 жилд онцгой өөрчлөгдөөгүй гэж найз нөхөд маань хэлдэг. Насны эрхээр үрчлээ тогтсонгүй, нууц нь юунд байна вэ? хэмээн хүмүүс асуудаг. Би тэдэнд ‘Сэтгэлийн амар амгалан’ гэж хариулдаг. Өнөөдөр сэтгэлийн амар амгалан бидний бие махбодийн эрүүл мэндэд тустай гэдгийг шинжлэх ухааны эрдэмтэд хүртэл батлах боллоо. Гэхдээ тайвшруулах эм, согтууруулах ундаа, мансууруулах бодис эсвэл мөрийтэй тоглоомын аль нь ч сэтгэлийн амар амгаланг бий болгохгүй. Дотоод үнэ цэнэт зүйлсийн төлөвшил дээр сэтгэлийн амар амгалан бий болох тухай мэдлэгийг түгээхэд миний нэгдүгээр үүрэг оршино.

Бид эд баялагт хэт шүтэж амьдарч байна. Эд материалын үр өгөөж дээр нэмээд дотоод хөгжил бидэнд хэрэгтэй байдгийг Энэтхэг орон үлгэр жишээ болгон харуулах ёстой. Шашны бүх урсгал, түүнчлэн шашингүй үзэлт бүх хүнийг тэгш хүндэтгэн үздэг Энэтхэгийн иргэний хандлагыг энд дурдах хэрэгтэй. Шашингүй үзэлт нэг тэрбум хүнийг бид үл тоомсорлож болохгүй бөгөөд тэд ч гэсэн аз жаргалын үндэс нь бидний дотоодод байдаг гэдгийг мэдэх эрхтэй. Номлол сургааль хангалттай учраас боловсролд анхаарах шаардлага бидэнд тулгарч байна. Боловсролоо сайжруулж чадвал энэ зууныг энх тайван хийгээд хүчирхийллийн бус зуун болгох боломжтой болно. Гэхдээ бид бүгдэд, ялангуяа залуу үеийнхэн та нарт үүнийг хэрэгжүүлэх хариуцлага оногдож байна” хэмээв.

Энэтхэг орон нь дэлхийн томоохон бүх шашин мөр зэрэгцэн цэцэглэн хөгжих боломжийг бүрдүүлсэн амьд жишээ болох талаар Дээрхийн Гэгээнтэн тайлбарлан ярив. Хинду, буддизм, жайнизм, самхья зэрэг Энэтхэгийн уугуул шашин гаднаас орж ирж дэлгэрсэн зороастрианизм, иуд, христ, лалын шашинтай энх тайвнаар зэрэгцэн оршиж байна. Энэтхэгт орших энэхүү эв зохицлыг үлгэр дууриал болгохыг дэлхий өөр өнцөг буланд амьдарч байгаа хүмүүст байнга хэлж ярьж явдгаа тэрээр хэллээ.

Төвөд хүний хувьд Дээрхийн Гэгээнтний гурав дахь үүрэг нь түүнд итгэл найдвараа тээж байдаг төвөдийн ард түмэнтэй холбоотой ажээ. 2011 онд улс төрийн үүрэг хариуцлагаас чөлөөлөгдсөнийхөө дараа тэрээр энх тайвны хийгээд хүчирхийллийн бус соёл болох Төвөдийн соёлыг хадгалах, Төвөдийн байгаль орчныг хамгаалахад өөрийн хүч оюуныг зориулах болжээ. Хамгийн олон хүн ам бүхий Хятад оронд соёлын ийм үнэ цэнэт зүйл хэрэгтэй.

“Эдгээр нь миний өөртөө хүлээсэн үүрэг хариуцлага бөгөөд нийт хүн төрөлхтний өмнө тулгарч байгаа томоохон асуудлуудын талаар бодлоо чилээхийг та бүхнээс мөн хүсч байна. Зөвхөн Энэтхэг, эсвэл өөрийн муж улсын хэрэгцээ шаардлагаас хальж сэтгэх хэрэгтэй. Бурхан Багш зэрэг эртний их багш нар дэлхий ертөнцийн хэмжээнд сэтгэж байсан. Хятад улс хамгийн их хүн амтай байж болох ч, та нарт ардчилал, эрх чөлөө, хуулийг дээдлэх ёс байгаа учраас энэ давуу талаа боловсролоо хөгжүүлэхэд ашиглах хэрэгтэй.”

Танхимаас тавьсан эхний асуулт, Бурхан Багшийн номоо айлдсан арга зам нь орчин үед нийцэх эсэх тухай байлаа. Тэрээр нийцэхээр барах уу хэмээгээд, өөрийн үнэнч гэдгээ харуулахын тулд харанхуйгаар дагах бус, харин түүний хэлснийг нягтлан шинжлэх ёстой хэмээн шавь нартаа айлдсан Бурхан Багшийн үг нь шинжлэх ухааны хандлагыг санагдуулдаг гэв. Шинжлэх ухаан нь материйн талаар ихийг олж нээсэн бол эртний Энэтхэгийн сэтгэл судлаачдын бүтээлд оюун ухаан хийгээд сэтгэл хөдлөлийн талаархи мэдлэг арвин ихээр агуулагдсан байдаг. Шинжлэх ухааны ололтын хүрээнд буддизмыг дахин үнэлэх шаардлагатай эсэх талаар, мөн сансар судлалын зарим сударт бичсэнтэй шинжлэх ухаан илэрхий зөрчилдөж байгаа тухай жишээ татан ярилаа.

Төвөдийн хийгээд Хятадтай харилцах хэтийн харилцааны талаархи түүний байр суурийн тухай асуухад, энэ бол улс төрийн шинжтэй асуулт байна хэмээн хэлэв. Гэхдээ Хятад улс өөрчлөгдөж байгаа, Хятадын удирдагч Си Жиньпин Хятадын соёлд буддизмын гүйцэтгэх чухал үүргийн талаар эхлээд Францад, дараа нь Энэтхэгт мэдэгдсэн тухай тэмдэглэн хэллээ. Төвөд оюун санааны хөгжилд хүрсэн ч, материаллаг хөгжлөө анхаарах шаардлагатай. Хятадтай харилцсаных үр өгөөжийг нь хүртэх ёстой.

Дэлхий дахины хөгжлийн тухайд, Дээрхийн Гэгээнтэн уур амьсгалын өөрчлөлт болон баян, ядуугийн ялгааны асуудлыг шийдэх чиглэлд нухацтай алхам хийхийг зөвлөсөн байна. Энэтхэгийн тухайд, эн тэргүүнд ихэнх хүн ам суурьшдаг хөдөө орон нутгийн хөгжлийг дэмжих талаар санал гаргав. Тэрээр боловсролын ач холбогдлыг дахин дурдаад, иргэний ёс зүй дээр суурилсан сургалтын хөтөлбөрийг боловсруулах туршилтын төсөл хэрэгжиж байгаа тухай ярилаа. Тэрхүү төслийн үндсэн санаа нь хайр энэрэл, халуун зөөлөн сэтгэл биднийг аз жаргалтай болгодог бөгөөд чинээлэг байдал дангаараа энэ үүргийг гүйцэтгэж чадахгүй гэдэгт оршино.

Арга хэмжээний төгсгөлд Дээрхийн Гэгээнтэн оролцогчдод хадаг өргөн барьсан бөгөөд хадаг барих энэ уламжлал Энэтхэгээс эхтэй, хадагны материал болох торгыг Хятадад анх гаргасан, хадган дээр эв зохицлын билиг тэмдэг болсон ариун үгийг төвөдөөр бичсэн тухай тайлбарлан хэллээ. Түүний иргэний ёс зүйн талаар хэлсэн үгийг Ренука Сингх эмхэтгэн шинэ ном гаргасныг тэрээр танилцуулав. Дэд захирал, проф. Прасенжит Сен талархлын үг хэлж, боловсролоор дамжуулан хүний төлөө үйлчлэхийг холбогдох бүх хүнд хандан уриалснаар арга хэмжээ өндөрлөсөн байна. Буцах замдаа Дээрхийн Гэгээнтэн тус их сургуульд сурч байгаа төвөд оюутнуудтай уулзахаар түр саатаж, тэдэнд урам зориг, зөвөлгөө өглөө.